Urubanza rwa Donald Trump rwaraye rutangiye muri Sena. Abadepite bamurega gushishikariza rubanda kwigomeka ku nzego z'ubutegetsi. Ni izihe ngaruka z'uru rubanza ku buzima bw'igihugu mu bihe biri imbere? Mureke tubirebere hamwe muri make cyane.
Trump yabaye perezida wa mbere na mbere mu mateka ya Leta zunze ubumwe z'Amerika abadepite bashyizeho inshuro ebyeri ikirego cyitwa impeachment mu Cyongereza, n'uwa mbere ugiye kuburanishwa na Sena yaravuye ku butegetsi.
Ingaruka z'uru rubanza kuri we ku giti cye zizaterwa n'uko Sena izamuhamya icyaha cyangwa n'uko izakimuhanaguraho. Ahubwo abahanga mu by'amateka na politiki barareba ingaruka muri politiki y'igihugu. Kuki bibanda cyane cyane ku ngaruka za politiki? Impamvu ni uko ikirego cy'abadepite, impeachment mu Cyongereza, n'urubanza rwacyo byose ari ibya politiki gusa.
Nk'uko ikinyamakuru "The Washington Post" kibyandika mu gice cy'ibitekerezo, uru rubanza rushobora gucukura urwobo kurushaho mu macakubiri ya politiki ari muri Leta zunze ubumwe z'Amerika muri iki gihe. Ariko ku rundi ruhande, ni ikimenyetso ko n'abandi bakuru b'igihugu bazategeka mu myaka izaza badashobora kurwanya ibyavuye mu matora no kwanga kuva ku butegetsi mu mahoro ngo babuce babutware: bagomba kumva ko bazabiryozwa nibaramuka babigerageje.
Nk'uko abahanga babivuga, igitero cyo ku itariki ya 6 y'ukwa mbere gushize kuri Capitol, ingoro y'inteko ishinga amategeko ya Leta zunze ubumwe z'Amerika, ni "ishyano rikomeye" ku buryo igihugu gikeneye gufata ingamba zirambye. Prof Timothy Naftali, mwalimu w'iby'amateka n'imitegekere muri kaminuza ya New York, New York University, yabwiye Ijwi ry'Amerika, ati: "Ni ngombwa kumva ko iki kirego, impeachment, atari ikirego kiri aho gusa, ahubwo ni ikibazo cy'igihugu kirwana n'ihungabana rya politiki. Ni ubwa mbere na mbere mu mateka y'iki gihugu umukuru wacyo yagerageje kwanga kuva ku butegetsi mu mahoro."
James Grossman, umuyobozi nshingwabikorwa wa American Historical Association, ishyirahamwe riharanira guteza imbere imyigire y'amateka n'akazi k'abahanga mu by'amateka, nawe yasobanuriye Ijwi ry'Amerika, ati: "Byari bitarabaho na rimwe ko abantu batera inteko ishinga amategeko kugirango baburizemo ibarura ry'amajwi yavuye mu matora y'umukuru w'igihugu. Bishobora gutuma Abanyamerika benshi gutakaza icyizere mu nzego z'ubutegetsi, kimwe mu nkingi za demokarasi."
Abahanga mu by'amateka na politiki basa n'abagereranya ibyabaye ku itariki ya 6 y'ukwa mbere gushize n'intambara y'isubiranamo ry'abanegihugu. Bati: "Ubwa mbere abantu bashatse kubangamira imikorere muri Capitol ni mu 1861, ubwo abasenateri bo muri leta zo mu majyepfo y'igihugu bataye intebe zabo, bajya nabo kurwanya Leta zunze ubumwe z'Amerika."
Iyi ntambara yarangiye ihitanye abantu bagera ku bihumbi 620. Perezida w'abayiteje, Jefferson Davis, yafunzwe imyaka ibiri gusa, afungurwa adaciriwe urubanza n'ubwo abashinjacyaha bamuregaga ubugambanyi no gutatira igihugu.
N'abandi bari bafatanyije bose ntibahanwe. Ahubwo, mu 1868, Perezida wa Leta zunze ubumwe z'Amerika w'icyo gihe, Andrew Johnson, yabaye imbabazi z'ikivunge bose. Abahanga, bati: "Byabyaye iki mu myaka yakurikiyeho: amategeko y'ivanguramoko yamaze imyaka n'imyaka muri leta zo mu majyepfo ya Leta zunze ubumwe z'Amerika, yashubije Abirabura mu kimeze nk'ubucakara.
Prof Naftali, ati: "Leta zo mu majyepfo zashyizeho ikimeze nka apartheid cyakomeje kubera mu myaka y'1900 na za 60." Naho Grossman, ati: "Ibyabaye nyuma y'intambara y'isubiranamo ry'abenegihugu byerekana ko igihugu kidashobora komora no kuvura ibikomere niba kitumvise neza kandi kitemera icyabiteye. Bamwe baketse ko komora ibikomere by'intambara kwari kugira igitambo uburenganzira bw'Abirabura. Baribeshye. Ntidukwiye kongera gukora bene nk'iri kosa."
Nk'uko abahanga rero babisobanurira Ijwi ry'Amerika, uru rubanza rugamije gukumira umuco wo kudahana mu bya politiki, kumenya icyateye ibibazo, kubishakira umuti, no komora ibikomere by'igihugu.
Prof Naftali, ati: "Komora ibikomere bigomba kunyura mu kuri no gutegura intambara yo kurwanya iterabwoba ry'imbere mu gihugu ritewe n'abahezanguni b'Abazungu bashaka kwikubira igihugu bonyine, "white supremacy" mu Cyongereza. Uru rubanza rero rurenze Trump wenyine ku giti cye. Ahubwo ni uburyo bwo kureba, twe nk'igihugu, tutitaye ku bizaruvamo, ngo twashyira hamwe gute tukumvisha Abanyamerika amamiliyoni ko bakurikira uwo bakeka ko umucunguzi kandi atari we?" Prof Naftali yanzura agira, ati: "Gusa sinzi niba tuzabigeraho koko! Ahari bizafata igihe."
Thomas Kamilindi
Facebook Forum